Các biện pháp xử lý xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ năm 2024

Ở Việt Nam, mặc dù có các quy định pháp luật nghiêm ngặt, nhưng việc vi phạm quyền sở hữu trí tuệ vẫn xảy ra thường xuyên. Những vụ việc liên quan đến tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ thường rất phức tạp và quy trình xử lý những hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ không hề đơn giản.

Biện pháp hành chính

Đối với biện pháp hành chính, biện pháp bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của cá nhân hoặc tổ chức bị vi phạm là rất đa dạng. Điều này bao gồm các biện pháp xử phạt hành chính, bao gồm cả xử phạt chính và xử phạt bổ sung, cũng như các biện pháp khắc phục hậu quả. Cảnh cáo và phạt tiền là hai biện pháp xử phạt chính. Ngoài ra, tùy thuộc vào tính chất và mức độ của vi phạm, người vi phạm cũng có thể phải chịu một hoặc nhiều biện pháp xử phạt bổ sung khác. Hơn nữa, tùy thuộc vào từng tình huống cụ thể, cá nhân hoặc tổ chức vi phạm quyền sở hữu trí tuệ cũng có thể phải thực hiện một hoặc nhiều biện pháp khắc phục hậu quả như buộc tiêu huỷ hoặc phân phối hàng hoá giả mạo với điều kiện không làm ảnh hưởng đến quyền lợi của bên sở hữu thực sự, hoặc buộc đưa ra khỏi lãnh thổ Việt Nam các hàng hoá vi phạm hoặc buộc tái xuất hàng hoá giả mạo sau khi đã loại bỏ các yếu tố vi phạm trên.

Để đảm bảo việc xử lý các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ thông qua các biện pháp hành chính mang lại hiệu quả, Luật sở hữu trí tuệ trao cho các cơ quan nhà nước quyền áp dụng các biện pháp ngăn chặn và cả xử phạt hành chính. Các biện pháp cụ thể bao gồm: tạm giữ người, tạm giữ hàng hoá, tang vật, phương tiện vi phạm; kiểm tra người; kiểm tra phương tiện vận tải, đồ vật, kiểm tra nơi ẩn giấu hàng hoá, tang vật, phương tiện vi phạm về sở hữu trí tuệ; cũng như một số biện pháp khác theo quy định của pháp luật. Điểm a, b, c khoản 1 Điều 215 Luật sở hữu trí tuệ đã quy quy định cụ thể về một số trường hợp mà cơ quan nhà nước có thẩm quyền được áp dụng các biện pháp ngăn chặn và đảm bảo xử phạt hành chính.

Theo quy định của Điều 211 Luật sở hữu trí tuệ, các biện pháp hành chính được áp dụng để xử lý những hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ đến mức gây tổn hại cho người tiêu dùng và xã hội. Mặc dù pháp luật hình sự không đưa ra các quy định cụ thể trong trường hợp này, nhưng ta có thể hiểu rằng khi hành vi vi phạm quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp và quyền đối với giống cây trồng của cá nhân hoặc tổ chức đóng góp vào tội phạm và đe dọa đến an ninh, trật tự xã hội, thì hành vi đó có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

cac-bien-phap-xu-ly-xam-pham-quyen-so-huu-tri-tue-2024-nvcs

Biện pháp hình sự

Khi hành vi vi phạm quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp và quyền đối với giống cây trồng của cá nhân hoặc tổ chức đạt đến mức độ nguy hiểm cho xã hội và cấu thành tội phạm, cá nhân hoặc tổ chức đó sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Việc áp dụng biện pháp hình sự nằm trong thẩm quyền của toà án.

Bộ luật hình sự đã đề ra các tội danh và hình phạt tương ứng để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Để bảo vệ quyền của tác giả, Bộ luật hình sự quy định hai tội: Tội vi phạm các quy định về xuất bản, phát hành sách, báo, đĩa âm thanh, băng âm thanh, đĩa hình, băng hình hoặc các ấn phẩm khác được quy định tại Điều 271 và tội xâm phạm quyền tác giả được quy định tại Điều 131.

Để đảm bảo bảo vệ quyền sở hữu công nghiệp, Bộ luật hình sự đã thiết lập một chuỗi các tội danh bao gồm: Điều 156 quy định tội sản xuất, buôn bán hàng giả; Điều 157 quy định tội sản xuất, buôn bán hàng giả trong lĩnh vực lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh; Điều 158 quy định tội sản xuất, buôn bán hàng giả trong lĩnh vực thức ăn chăn nuôi, phân bón, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, giống cây trồng và vật nuôi; Điều 162 quy định tội lừa dối khách hàng; Điều 170 quy định tội xâm phạm các quy định về cấp văn bằng bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp; và tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp được quy định tại Điều 171.

Tuy nhiên, pháp luật hình sự mới chỉ đưa ra các quy định về tội phạm liên quan đến quyền tác giả và quyền sở hữu công nghiệp, mà không bao gồm các tội danh liên quan đến quyền đối với giống cây trồng. Do đó, khi xử lý các hành vi xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp bằng biện pháp hình sự, các nguyên tắc chung của pháp luật hình sự được áp dụng để giải quyết vấn đề này.

Biện pháp dân sự

Biện pháp dân sự được sử dụng để giải quyết các trường hợp vi phạm quyền sở hữu trí tuệ theo yêu cầu của chủ thể quyền hoặc tổ chức, cá nhân bị tổn thương do hành vi vi phạm gây ra, bất kể việc hành vi này đã hoặc đang được xử lý thông qua biện pháp hành chính hoặc hình sự. Quy trình yêu cầu áp dụng biện pháp dân sự, phạm vi thẩm quyền, và trình tự thực hiện biện pháp dân sự phải tuân theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự.

Tranh chấp về sở hữu trí tuệ thuộc loại tranh chấp dân sự, vì vậy, nguyên tắc chung là các vụ tranh chấp này được giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự quy định trong Bộ luật Tố tụng Dân sự và các hướng dẫn thi hành tương ứng. Tuy nhiên, do tính đặc thù của vi phạm và tranh chấp trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, Luật Sở hữu Trí tuệ đề cập đến nhiều điểm cụ thể hơn so với Bộ luật Tố tụng Dân sự, nhằm mục đích giải quyết hiệu quả hơn loại vi phạm và tranh chấp này. Ví dụ, Luật Sở hữu Trí tuệ quy định về quyền và nghĩa vụ chứng minh của các bên tranh chấp (Điều 203), nguyên tắc xác định thiệt hại từ vi phạm quyền sở hữu trí tuệ (Điều 204), cơ sở để xác định mức đền bù do vi phạm quyền sở hữu trí tuệ (Điều 205), và nghĩa vụ của người yêu cầu áp dụng biện pháp tạm thời khẩn cấp (Điều 208).

Khi quyền sở hữu trí tuệ bị xâm phạm, tác giả, chủ sở hữu của tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học, cũng như chủ sở hữu của các sản phẩm công nghiệp và các bên có quyền liên quan khác đều có quyền yêu cầu toà án bảo vệ quyền của mình. Theo quy định của Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2004 (Điều 25, Điều 27, Điều 33, Điều 34), thẩm quyền giải quyết các tranh chấp liên quan đến sở hữu trí tuệ được xác định như sau:

Nếu tranh chấp về sở hữu trí tuệ thuần túy là một tranh chấp dân sự, nằm trong phạm vi thẩm quyền của toà án nhân dân cấp huyện.
Nếu tranh chấp về sở hữu trí tuệ thuần túy là một tranh chấp dân sự, nhưng có sự tham gia của đương sự hoặc chủ sở hữu trí tuệ ở nước ngoài, thì nằm trong thẩm quyền của toà án nhân dân cấp tỉnh.
Nếu có một cuộc tranh chấp về sở hữu trí tuệ giữa cá nhân hoặc tổ chức, trong đó cả hai đều có mục đích lợi nhuận, thì tình huống đó được xem là một tranh chấp thương mại, kinh doanh và nằm trong phạm vi thẩm quyền của toà án nhân dân cấp tỉnh.

Quy trình tố tụng dân sự cho phép tác giả, chủ sở hữu của tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học, cũng như các chủ sở hữu các sản phẩm công nghiệp và chủ văn bằng bảo hộ quyền đối với giống cây trồng, cũng như các bên liên quan khác, có quyền khởi kiện yêu cầu toà án công nhận quyền của họ. Đồng thời, toà án có thể buộc người vi phạm dừng việc vi phạm, bồi thường thiệt hại, thực hiện các nghĩa vụ, yêu cầu xin lỗi và cải chính công khai. Toà án cũng có thể ra quyết định buộc tiêu huỷ hoặc phân phối hoặc đưa vào sử dụng không nhằm mục đích thương mại các hàng hoá, nguyên liệu, vật liệu và phương tiện được sử dụng chủ yếu để sản xuất, kinh doanh hàng hoá vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, với điều kiện không gây ảnh hưởng đến khả năng sử dụng quyền của chủ sở hữu trí tuệ.

Theo biện pháp dân sự, tòa án có thể buộc cá nhân hoặc tổ chức vi phạm quyền sở hữu trí tuệ phải đền bù thiệt hại về mặt vật chất và tinh thần cho các chủ thể sở hữu quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp và quyền đối với giống cây trồng. Tuy nhiên, khoản bồi thường thiệt hại về tổn thất tinh thần chỉ áp dụng cho tác giả các tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học, và người biểu diễn; cũng như cho tác giả của sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí và giống cây trồng, nhưng không áp dụng cho các chủ sở hữu của các đối tượng này. Mức đền bù thiệt hại được quy định cụ thể tại Điều 205 của Luật sở hữu trí tuệ.

Trong trường hợp không thể xác định được mức độ thiệt hại về mặt vật chất, tòa án có thẩm quyền quyết định mức đền bù tùy thuộc vào mức độ tổn thất, nhưng không vượt quá năm trăm triệu đồng (500.000.000 đồng). Mức đền bù thiệt hại về tinh thần được giới hạn trong khoảng từ năm triệu đồng (5.000.000 đồng) đến năm mươi triệu đồng (50.000.000 đồng).

Để bảo vệ quyền lợi của các chủ thể sở hữu trí tuệ, pháp luật quy định rằng các chủ thể này có thể yêu cầu toà án áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời. Các biện pháp này được thực hiện theo thủ tục tố tụng dân sự. Luật sở hữu trí tuệ quy định một số biện pháp tạm thời như: thu giữ, kê biên, niêm phong, cấm thay đổi hiện trạng, cấm di chuyển; cấm dịch chuyển quyền sở hữu. Tuy nhiên, giống như việc áp dụng các biện pháp bảo đảm ngắn chặn và bảo đảm xử phạt hành chính, toà án chỉ có thể quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời trong các trường hợp cụ thể (theo quy định tại điểm a, b khoản 1 Điều 206 Luật sở hữu trí tuệ). Thẩm quyền và thủ tục áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời phải tuân thủ theo quy định của Bộ luật tố tụng dân sự (Chương VIII, Phần thứ nhất).

Một số biện pháp kiểm soát hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu

Cơ quan hải quan có thẩm quyền áp dụng các biện pháp kiểm soát hàng hoá liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ. Cụ thể, cơ quan hải quan thực hiện hai loại biện pháp sau: tạm dừng thủ tục hải quan đối với hàng hoá có nghi ngờ vi phạm quyền sở hữu trí tuệ; giám sát và kiểm định phát hiện hàng hoá có dấu hiệu vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Theo quy định của Luật Hải quan năm 2001 (Điều 57 và Điều 58), cơ quan hải quan được quyền tạm dừng thủ tục hải quan đối với hàng hoá nhập khẩu hoặc xuất khẩu nếu có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ về việc vi phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Giới thiệu Công ty Luật và Kế toán Nguyễn và Cộng sự – NVCS

Công ty Luật và Kế toán Nguyễn và Cộng sự – NVCS với nhiều năm kinh nghiệm và đội ngũ chuyên gia có năng lực trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, cam kết luôn đồng hành và hỗ trợ tận tình, tận tâm cho khách hàng trong mọi quá trình, đặt lợi ích của khách hàng lên hàng đầu. Chúng tôi tự hào mang đến dịch vụ tư vấn pháp lý chất lượng, đồng thời hỗ trợ quý khách hàng giải quyết mọi vấn đề liên quan đến sở hữu trí tuệ một cách hiệu quả. Chúng tôi không chỉ là đối tác đồng hành trong các vấn đề pháp lý mà còn cam kết đem lại sự chuyên nghiệp và tận tâm, nhằm tạo ra giá trị lâu dài cho họ.